Obowiązek alimentacyjny określony jest jako obowiązek dostarczania najbliższym środków utrzymania a także (w miarę potrzeby) środków wychowania (art. 128 k.r.o.). Alimenty rodziców względem dzieci – na którym skupimy się w tym artykule – uszczegółowiony jest w art. 133 k.r.o.
Obowiązek alimentacyjny – kiedy występuje?
Stosownie do art. 133 § 1 k.r.o. podstawową przesłanką alimentacji dziecka jest niezdolność do samodzielnego utrzymania się. Występująca, co do zasady, od narodzin dziecka do momentu finansowego usamodzielnienia się. Osiągnięcie przez dziecko pełnoletności nic nie zmienia. Najczęściej zdarza się, że dziecko osiąga samodzielność po zakończeniu szkoły / po ukończeniu studiów i podjęciu pracy zawodowej. Trzeba pamiętać, że świadczenie alimentacyjne w stosunku do dzieci małoletnich ma charakter bezwzględny. Nie można uniknąć łożenia na dziecko, nawet jeżeli rodzic jest w ciężkiej sytuacji materialnej.
Wyłącznie zupełny brak możliwości zarobkowych i majątkowych zwalnia rodziców od obowiązku alimentacyjnego względem dzieci. Rodzice nie są również zobligowani do alimentów, gdy dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania oraz wychowania. W każdym innym przypadku rodzice muszą podzielić się z dziećmi nawet najmniejszymi dochodami. Warto wskazać także na utrwaloną w orzecznictwie zasadę uprawniająca dziecko do życia na takim samym poziomie co rodzice (tzw. postulat równej stopy życiowej).
Alimenty – zakres świadczenia
Zakres świadczeń alimentacyjnych nie ma sztywnie uregulowanych granic. Zgodnie z art. 135 k.r.o. wysokość zasądzonych alimentów powinna stanowić kombinację dwóch kryteriów. Usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz zakresu możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do alimentów. Wysokość świadczeń alimentacyjnych powinna być ustalona na takim poziomie, aby nie powodować niedostatku u zobowiązanego. Rodzic zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych powinien w pełni wykorzystywać swoje kwalifikacje i możliwości.
Alimenty – jakie czynniki wpływają na ich wysokość?
Na wysokość obowiązku alimentacyjnego nie mają wpływu świadczenia wymienione w art. 135 § 3 k.r.o.:
- świadczenia z pomocy społecznej lub funduszu alimentacyjnego, o którym mowa w ustawie z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, podlegające zwrotowi przez zobowiązanego do alimentacji;
- świadczenia, wydatki i inne środki finansowe związane z umieszczeniem dziecka w pieczy zastępczej, o których mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej
- świadczenie wychowawcze, o którym mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (tzw. 500+)
- świadczenia rodzinne, o których mowa w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych
- rodzicielskie świadczenie uzupełniające, o którym mowa w ustawie z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym
Alimenty – ramy czasowe
Wbrew powszechnej opinii ustawodawca nie wyznaczył granicy wieku po którym dziecko traci prawo do alimentów. Obowiązek alimentacyjny trwa więc do czasu uzyskania zdolności do samodzielnego utrzymywania się, nie jest więc zależny od wieku dziecka czy osiągnięcia przez dziecko określonego wykształcenia. Jeżeli dziecko dotknięte jest niepełnosprawnością, kalectwem lub chorobą psychiczną, dziecko (także dorosłe dziecko) uprawnione jest do pobierania alimentów w zasadzie dożywotnio. Również podjęcie studiów wyższych nie zwalnia rodziców ze świadczeń alimentacyjnych, bowiem stosownie do art. 96 k.r.o. rodzice są zobowiązani troszczyć o fizyczny i duchowy rozwój dziecka oraz należycie przygotować je do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień.
Obowiązek alimentacyjny, a uzależnienie i niezdolność do pracy dziecka
Obowiązek alimentacyjny nie ustaje również, jeżeli pełnoletnie dziecko nie ma możliwości utrzymania się ze względu na niezdolność do pracy. Nawet gdy powstała ona wskutek narkomani czy alkoholizmowi. Sąd jednak w tym przypadku powinien uwzględnić przy zasądzaniu alimentów, środki mające uniemożliwić zużywanie świadczenia alimentacyjnego na alkohol lub używki. Również w takich przypadkach odmowa poddania się leczeniu skutkuje utratą prawa do świadczeń przez dziecko.
Dochodzenie alimentów i zabezpieczenie roszczeń alimentacyjnych
Jeżeli osoba zobowiązana do alimentów nie płaci alimentów dobrowolnie należ podjąć odpowiednie kroki prawne. Możemy wezwać zobowiązanego do dobrowolnego spełniania obowiązku alimentacyjnego. Doskonale sprawdzają się w tego typu sprawach także mediacje. W przypadku brak szans na porozumienie pozostaje skierowanie sprawy do sądu. W pozwie należy opisać potrzeby dziecka oraz sytuację materialną i zawodową rodziców. Zwłaszcza rodzica, którego pozwaliśmy o alimenty. Sprawa może toczyć się nawet kilka miesięcy dlatego warto pomyśleć o zabezpieczeniu żądania.
Zgodnie z art. 753 KPC, w toku postępowania stronie uprawnionej do uzyskania alimentów, przysługuje wniosek o zabezpieczenie roszczenia. Do tego kroku przesłanką konieczną jest uprawdopodobnienie istnienia roszczenia. Zabezpieczanie może polegać na zobowiązaniu do zapłaty uprawnionemu jednorazowo lub okresowo określonej sumy pieniężnej. Instytucja ta ma za zadanie dostarczyć uprawnionemu środków na czas trwania procesu.
autor: Kamil Chałtas
