Zdarza się, że spadkobiercy w procesie regulowania spraw spadkowych po zmarłym poprzestają na samym stwierdzeniu nabycia spadku, dlatego, iż sądzą, że jest to wystarczające. Nic bardziej mylnego, bowiem jest to dopiero pierwszy krok do uregulowania kwestii spadkowych. Po stwierdzeniu nabycia spadku należy dokonać jego działu, bowiem pozwala on na formalny podział odziedziczonego majątku, eliminuje współwłasność między spadkobiercami. Doświadczenie pokazuje, że przeprowadzenie działu spadku pozwala uniknąć przyszłych konfliktów i zapewnia przejrzystość sytuacji prawnej każdego ze spadkobierców.
Dział spadku a stwierdzenie nabycia spadku
Stwierdzenie nabycia spadku jest postanowieniem wydawanym przez sąd po przeprowadzeniu stosownego postępowania i jedynie potwierdza prawa poszczególnych osób do dziedziczonego po zmarłym majątku. W rezultacie ustalana jest tożsamość spadkobierców oraz udział, jaki przypada poszczególnym osobom w dziedziczeniu. Stwierdzenie nabycia spadku nie powoduje przejścia do roli spadkobiercy, potwierdza jedynie istniejące już uprawnienia, które dana osoba posiadała wcześniej. Dział spadku jest natomiast kolejnym etapem, który polega na faktycznym podziale majątku między spadkobierców. Dopiero po przeprowadzeniu działu spadku każdy spadkobierca uzyskuje wyłączne prawo do przypisanej mu części majątku.
Więcej informacji przeczytasz w naszym wpisie blogowym o stwierdzeniu nabycia spadku
Dział spadku – na czym polega i jak się go przeprowadza?
Dział spadku jest procesem, w wyniku którego następuje podział majątku spadkowego pomiędzy spadkobierców. Po śmierci spadkodawcy jego majątek przechodzi na spadkobierców w określonych udziałach, jednak dopiero dział spadku pozwala na przyznanie konkretnych składników majątkowych poszczególnym osobom. Celem tego postępowania jest zniesienie współwłasności spadkowej i doprowadzenie do sytuacji, w której każdy ze spadkobierców stanie się wyłącznym właścicielem określonych składników majątku.
Dział spadku może odbyć się na dwa sposoby, poprzez:
- Umowny dział spadku – który jest możliwy, gdy wszyscy spadkobiercy są zgodni co do sposobu podziału majątku. Wówczas mogą oni zawrzeć stosowną umowę, w której określą, które składniki majątku przypadną poszczególnym osobom. Umowa taka może mieć formę pisemną, należy jednak pamiętać, że jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość, konieczne jest jej sporządzenie w formie aktu notarialnego.
- Sądowy dział spadku – przeprowadzany jest w sytuacji, gdy spadkobiercy nie mogą dojść do porozumienia w kwestii podziału majątku lub gdy podział ten jest skomplikowany. Wówczas konieczne jest złożenie do sądu wniosku o dział spadku. Sąd rozpatrując sprawę, bierze pod uwagę interesy wszystkich spadkobierców oraz wartość majątku, a także może zasądzić spłaty i dopłaty między nimi w celu wyrównania wartości przyznanych składników.
Dział spadku jest kluczowym etapem w uregulowaniu spraw spadkowych. Bez jego przeprowadzenia spadkobiercy pozostają współwłaścicielami całości majątku, co w praktyce może prowadzić do problemów związanych z zarządzaniem i dysponowaniem poszczególnymi składnikami spadku. Dlatego warto możliwie jak najszybciej przeprowadzić ten proces, aby uniknąć sporów i niejasności w przyszłości.
Czy dział spadku jest obowiązkowy?
Dział spadku nie jest obowiązkowy – spadkobiercy mogą przez wiele lat pozostawać we współwłasności majątku spadkowego i wspólnie nim zarządzać. Co więcej, jest to często spotykana praktyka, jednak brak podziału spadku może prowadzić do trudności, zwłaszcza gdy pojawiają się spory co do korzystania z majątku, ponoszenia kosztów jego utrzymania czy podejmowania decyzji o jego sprzedaży. Brak formalnego podziału spadku oznacza, że każdy ze spadkobierców posiada jedynie udział w całości majątku. Nadto, wraz z upływem czasu sytuacja prawna może się komplikować na przykład poprzez dziedziczenie udziałów przez kolejne pokolenia. Warto więc rozważyć przeprowadzenie działu spadku jak najszybciej aby mieć pewność co do stanu prawnego odziedziczonego majątku.
Co jest potrzebne do przeprowadzenia działu spadku?
Do przeprowadzenia działu spadku niezbędne jest uprzednie formalne ustalenie kręgu spadkobierców. Można to zrobić na podstawie jednego z dwóch dokumentów:
- postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku wydanego przez sąd
- aktu poświadczenia dziedziczenia sporządzonego przez notariusza
Czym jest postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku krótko wyjaśnialiśmy powyżej. Z kolei, notarialne poświadczenie dziedziczenia ma taką samą moc prawną jak orzeczenie sądu, ale jego sporządzenie wymaga obecności i jednolitego stanowiska wszystkich spadkobierców.
Po ustaleniu kręgu spadkobierców można przystąpić do przeprowadzenia umownego działu spadku, bądź sporządzenia wniosku o dział spadku, w którym należy wskazać:
- składniki majątkowe wchodzące w skład spadku i ich przybliżoną wartość,
- proponowany sposób podziału majątku,
- ewentualne spłaty i dopłaty między spadkobiercami,
- dane wszystkich uczestników postępowania (spadkobierców) wraz z adresami.
Ponadto, do wniosku należy dołączyć dokumenty potwierdzające prawo własności spadkodawcy do poszczególnych składników majątku, takie jak odpisy z ksiąg wieczystych, wypisy z ewidencji gruntów, dokumenty bankowe czy dowody rejestracyjne pojazdów.
Należy zaznaczyć, że wniosek tak jak niemal każde pismo wszczynające postępowanie podlega opłacie. Opłata stała od wniosku o dział spadku wynosi 500 złotych, jeżeli natomiast zawiera on zgodny projekt działu spadku, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 złotych. To nie koniec komplikacji, bowiem w przypadku gdy wniosek o dział spadku połączony jest ze zniesieniem współwłasności opłata stała wynosi 1000 złotych i podobnie jak wyżej, w przypadku zgodnego projektu działu spadku i zniesienia współwłasności kwota ta jest zredukowana do 600 złotych.
Czy długi spadkowe są przedmiotem działu spadku?
Długi spadkowe nie podlegają działowi spadku, ponieważ jego przedmiotem są wyłącznie aktywa, czyli składniki majątku o dodatniej wartości, takie jak nieruchomości, rzeczy ruchome, prawa majątkowe czy środki na rachunkach bankowych. Oznacza to, że spadkobiercy mogą podzielić między siebie wyłącznie majątek pozostawiony przez spadkodawcę, natomiast długi nie są przedmiotem podziału w ramach tego postępowania.
Warto wskazać, iż spadkobiercy za długi spadkowe odpowiadają od momentu śmierci spadkodawcy, a ich odpowiedzialność zmienia się w zależności od etapu postępowania. Mianowicie, przed działem spadku odpowiedzialność spadkobierców za długi spadkodawcy jest solidarna. Każdy ze spadkobierców odpowiada za całość zobowiązań spadkowych, co oznacza, że wierzyciel może dochodzić spłaty długu od dowolnego spadkobiercy według własnego uznania. Natomiast po dziale spadku odpowiedzialność staje się proporcjonalna do wartości otrzymanego majątku. Każdy spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi jedynie w granicach wartości składników majątkowych, które przypadły mu w wyniku działu spadku.
Jedyną możliwością swoistego podziału długów między spadkobierców jest określenie w umowie o dział spadku, który spadkobierca zobowiązuje się do spłaty poszczególnych długów. Takie ustalenia jednak wiążą wyłącznie spadkobierców i nie mają skutku wobec wierzycieli. Oznacza to, że wierzyciel nadal może dochodzić roszczeń od wszystkich spadkobierców zgodnie z zasadą odpowiedzialności solidarnej – jeśli dział spadku jeszcze się nie odbył, lub w granicach ich udziałów w spadku – po dziale spadku.
Podsumowując, dział spadku stanowi istotny etap w procesie uregulowania spraw majątkowych po zmarłym. Pozwala uniknąć niejasności prawnych i konfliktów między spadkobiercami, a nadto zapewnia każdemu z nich pełne prawo do określonej części majątku. Choć nie jest obowiązkowy, praktyka kancelaryjna pokazuje, że warto przeprowadzić go możliwie jak najszybciej, aby uniknąć przyszłych komplikacji. W zależności od sytuacji można skorzystać z umownego lub sądowego działu spadku, pamiętając o konieczności zgromadzenia odpowiednich dokumentów i zważając na konieczność poniesienia stosownych kosztów.
